Dlaczego dziąsła znikają i jak temu zapobiec?

Recesja dziąseł, czyli ich cofanie się lub zanikanie, to problem, który dotyka co drugą osobę dorosłą do 64. roku życia, a u seniorów występuje jeszcze częściej [1]. Odkryte szyjki zębowe nie tylko wpływają na estetykę uśmiechu, ale mogą prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych. Co powoduje zanik dziąseł i jak skutecznie chronić je przed tym problemem?

Czym jest recesja dziąseł i dlaczego powstaje?

Recesja dziąseł to proces chorobowy, w którym brzeg dziąsła przesuwa się w kierunku wierzchołka korzenia zęba, odsłaniając jego część [1][2]. Zjawisko to można zauważyć, gdy zęby wydają się „dłuższe”, a ich szyjki stają się widoczne. Nie jest to jedynie problem estetyczny – odsłonięte korzenie zębów są bardziej narażone na próchnicę i mogą powodować nadwrażliwość.

Przyczyny cofania się dziąseł są różnorodne. Najczęściej spotykane to:

– Nieprawidłowa higiena jamy ustnej – zarówno niewystarczająca, jak i zbyt agresywna [1][2][3]
– Używanie zbyt twardych szczoteczek lub niewłaściwej techniki szczotkowania [2]
– Uwarunkowania anatomiczne – około 25% osób ma cienki biotyp dziąseł, który predysponuje do recesji [1]
– Urazy mechaniczne – np. piercings warg czy języka [3]
– Czynniki genetyczne – w tym kształt kości i zębów oraz grubość dziąseł [2][3]
– Schorzenia ogólnoustrojowe – m.in. cukrzyca, która wpływa na kondycję tkanek przyzębia [4]

Recesja dziąseł rzadko pojawia się nagle. Zwykle jest to proces powolny i długotrwały, często związany z zapaleniem dziąseł i przyzębia, które są skutkiem odkładania się płytki bakteryjnej i kamienia nazębnego [3][4].

Skutki i objawy cofania się dziąseł

Początkowo recesja dziąseł może przebiegać bezobjawowo, jednak z czasem pojawiają się charakterystyczne dolegliwości:

Nadwrażliwość zębów – odsłonięte szyjki i korzenie zębów reagują bólem na zimne, ciepłe, słodkie czy kwaśne pokarmy i napoje [1]. Ten dyskomfort pojawia się, ponieważ zębina (tkanka pod szkliwem) zawiera mikrokanaliki prowadzące do miazgi zęba, gdzie znajdują się zakończenia nerwowe.

Widoczne zmiany estetyczne – zęby wydają się dłuższe, mogą pojawić się przestrzenie między nimi, a linia dziąseł staje się nierówna [3]. Dla wielu osób jest to pierwszy zauważalny objaw problemu.

Ubytki przyszyjkowe – w miejscach odsłoniętych korzeni zębów łatwiej dochodzi do erozji i powstania ubytków [1]. Te obszary są szczególnie podatne na próchnicę, ponieważ nie są chronione twardym szkliwem.

Co istotne, recesja dziąseł może również być powiązana z innymi problemami zdrowotnymi. Badania wskazują na związki między chorobami przyzębia a cukrzycą i chorobami serca [4]. Bakterie z jamy ustnej mogą przedostawać się do krwiobiegu, wywołując stany zapalne w innych częściach organizmu.

Jak zapobiegać recesji dziąseł?

Zapobieganie zanikowi dziąseł wymaga systematycznego działania i stosowania się do kilku zasad:

Prawidłowa higiena jamy ustnej

Odpowiednia technika szczotkowania jest kluczowa w profilaktyce. Eksperci zalecają metodę Bassa, która polega na umieszczeniu włosia szczoteczki pod kątem 45 stopni do powierzchni zęba i wykonywaniu delikatnych ruchów okrężnych [2][3]. Dzięki temu skutecznie usuwamy płytkę bakteryjną bez uszkadzania dziąseł.

Wybór właściwej szczoteczki również ma znaczenie. Najlepiej sprawdzają się szczoteczki o miękkim lub średnim włosiu [2]. Szczoteczki elektryczne mogą być dobrą opcją, gdyż często posiadają czujniki nacisku chroniące przed zbyt agresywnym szczotkowaniem.

Regularne nitkowanie i używanie irygatorów pomaga usunąć resztki pokarmowe i płytkę bakteryjną z miejsc niedostępnych dla szczoteczki [3]. To kluczowy element profilaktyki, ponieważ właśnie w przestrzeniach międzyzębowych najczęściej zaczyna się proces zapalny.

Regularne wizyty u stomatologa i higienistki

Profesjonalne czyszczenie zębów co najmniej raz na 6 miesięcy pozwala usunąć kamień nazębny, którego nie można wyeliminować domowymi metodami [4]. Kamień jest szorstki i sprzyja gromadzeniu się większej ilości płytki bakteryjnej.

Wczesne wykrywanie problemów podczas regularnych kontroli stomatologicznych umożliwia szybką interwencję, zanim recesja dziąseł stanie się zaawansowana [3][4].

Zmiana nawyków

Rzucenie palenia znacząco poprawia stan dziąseł. Palenie tytoniu nie tylko sprzyja gromadzeniu się płytki bakteryjnej, ale także ogranicza dopływ krwi do dziąseł, co utrudnia ich regenerację [4].

Zrównoważona dieta bogata w witaminy i minerały, szczególnie witaminę C i wapń, wspiera zdrowie dziąseł [4]. Witamina C jest niezbędna do produkcji kolagenu, który stanowi istotny składnik tkanki dziąsłowej.

Redukcja stresu może również pozytywnie wpłynąć na stan dziąseł. Przewlekły stres osłabia układ odpornościowy, co może zwiększać podatność na infekcje, w tym zapalenie dziąseł [4].

Leczenie recesji dziąseł – kiedy i jak?

Jeśli zanik dziąseł jest już widoczny, dostępne są różne metody leczenia, w zależności od zaawansowania problemu:

Leczenie zachowawcze – w przypadku łagodnej recesji często wystarczy korekta techniki szczotkowania i regularny profesjonalny scaling (usuwanie kamienia nazębnego) [3]. Stomatolodzy mogą również zalecić specjalne pasty do zębów i płukanki wzmacniające dziąsła.

Leczenie chirurgiczne – przy znacznej recesji może być konieczny zabieg plastyki dziąseł. Najczęściej stosowane procedury to:
– Przeszczep dziąsła własnego pacjenta
– Użycie materiałów kolagenowych do odbudowy dziąsła
– Zabiegi z wykorzystaniem białek macierzy szkliwa, które stymulują regenerację tkanek [3][5]

Warto pamiętać, że im wcześniej zareagujemy na pierwsze objawy recesji dziąseł, tym większa szansa na zatrzymanie lub nawet odwrócenie tego procesu. Delikatny dyskomfort podczas jedzenia zimnych pokarmów czy napojów powinien być sygnałem do konsultacji ze stomatologiem.

Recesja dziąseł a choroby ogólnoustrojowe

Zależność między zdrowiem jamy ustnej a ogólnym stanem zdrowia jest dwukierunkowa. Z jednej strony, choroby ogólnoustrojowe mogą przyczyniać się do recesji dziąseł i problemów z przyzębiem, z drugiej – nieleczone choroby dziąseł mogą negatywnie wpływać na inne aspekty zdrowia [4].

Osoby chorujące na cukrzycę są bardziej narażone na problemy z dziąsłami ze względu na osłabioną odporność i zmiany w naczyniach krwionośnych [4]. Jednocześnie, zaawansowane choroby przyzębia mogą utrudniać kontrolę poziomu cukru we krwi.

Istnieją również dowody na związek między chorobami przyzębia a chorobami sercowo-naczyniowymi. Bakterie z jamy ustnej mogą przedostawać się do krwiobiegu, powodując zapalenie naczyń krwionośnych i zwiększając ryzyko zawału serca czy udaru mózgu [4].

To pokazuje, jak ważne jest całościowe podejście do zdrowia i traktowanie higieny jamy ustnej jako integralnej części dbania o ogólny stan organizmu.

Podsumowanie

Recesja dziąseł to powszechny problem, który dotyka znaczną część populacji dorosłych [1]. Choć często bagatelizowany na wczesnych etapach, może prowadzić do poważnych konsekwencji – od dyskomfortu i problemów estetycznych po utratę zębów i wpływ na ogólny stan zdrowia.

Kluczem do zapobiegania zanikowi dziąseł jest świadoma higiena jamy ustnej – delikatne, ale dokładne szczotkowanie, regularne nitkowanie oraz profesjonalne czyszczenie u dentysty [2][3][4]. Równie ważna jest eliminacja szkodliwych nawyków, takich jak palenie tytoniu, oraz dbanie o zbilansowaną dietę.

Pamiętajmy, że zdrowe dziąsła to podstawa pięknego uśmiechu i ogólnego dobrostanu. Regularne kontrole stomatologiczne pozwalają na wczesne wykrycie problemów, a szybka reakcja często umożliwia zatrzymanie procesu recesji zanim spowoduje nieodwracalne szkody.

Źródła:

[1] https://www.doz.pl/czytelnia/a16966-Recesja_dziasel__przyczyny_jak_wyglada_leczenie
[2] https://www.colgate.pl/oral-health/articles/receding-gums-and-treatment-and-causes-0214
[3] https://sokolowscy.pro/porady-ekspertow/cofajace-sie-dziasla-przyczyny-skutki-i-sposoby-leczenia/
[4] https://www.sunstargum.com/pl-pl/zdrowie-jamy-ustnej/choroby-dziasel-przyczyny-profilaktyka-i-leczenie.html
[5] https://strefazeba.pl/porady-ekspertow/cofajace-sie-dziasla-przyczyny-skutki-i-sposoby-leczenia/